Tại Sao Là Công Giáo?

Hoàng Quý viết theo Lm. Richard Rohr

Bóng tối thứ năm của Công giáo được linh mục Richard Rohr trình bầy chính là Công giáo không đòi hỏi, không yêu sách. Thật vậy, truyền thống Công giáo tự nền tảng là một truyền thống mang nữ tính. Theo cái nhìn bên ngoài, Công giáo mang tính chất nữ giới hơn là nam giới. Chẳng hạn y phục giáo sĩ và các y phục phụng tự mang mầu sắc nữ tính. Chúng ta nhìn thấy các nam nhân mặc đồ lụa là và thêu thùa, rồi khi xuất hiện giữa công chúng nhiều giới chức cao cấp mặc những phẩm phục cầu kỳ và đội mũ kỳ lạ. Trong những công bố trịnh trọng về Giáo hội, người ta dùng đến tiếng Latinh gọi Giáo hội là Santa Mater Ecclesia, "Mẹ Giáo hội thánh thiện."

Nữ tính của Công giáo cũng được thể hiện bằng việc tôn sùng Đức Maria. Mẹ Maria không chỉ là Mẹ Chúa Giêsu, nhưng còn là Mẹ Giáo hội. Đức Mẹ là nơi trú ẩn của những kẻ yếu đuối, là nơi yểm trợ mọi tín hữu. Một phân nửa các nhà thờ lớn tại Âu châu đều cúng hiến cho Đức Mẹ và tước hiệu của Đức Mẹ vẫn là Đức Bà của chúng ta. Đức Mẹ là biểu tượng vĩ đại nhất trong truyền thống Giáo hội, biểu tượng của chiều kích nữ tính nơi Thiên Chúa.

Dĩ nhiên Công giáo cũng có những yếu tố nam tính. Gạt bỏ sang một bên những hình thức bề ngoài như áo quần, phẩm phục, nam giới trong Giáo hội đã thảo ra các luật lệ. Như vậy người ta có thể nhận ra các khía cạnh nam tính và nữ tính của Công giáo tạo ra một thế quân bình trong Giáo hội, nhưng xét theo chiều kích lịch sử, nam tính đã trổi vượt trong các cơ cấu quyền bính của Giáo hội. Như chúng ta đã thấy trước đây, Giáo hội tổ chức theo lộ trình của nền văn hóa Tây phương, nổi bật với các vị giáo phụ và giáo sĩ. Còn khía cạnh Đông phương của Kitô giáo, tức khía cạnh mẫu tử và nữ tính, được duy trì chính yếu trong đường lối tu đức và phụng vụ trong Giáo hội. Nói một cách ngắn gọn hơn, nền luân lý Công giáo mang nặng tư chất nữ tính trong thái độ và cách cư xử.

Nếu chúng ta nhìn vào lịch sử, chúng ta nhận thấy nữ tính của Kitô giáo rõ ràng nhất vào thời Trung Cổ. Dầu cho các cấu trúc bên ngoài của Giáo hội mang nam tính, nhưng đời sống bên trong của Giáo hội mang nhiều tư chất nữ tính. Nền tu đức thời Trung cổ được ghi dấu đặc biệt bằng việc tôn sùng Mẹ Maria, hay còn gọi là việc Tôn sùng Trinh Nữ.

Kitô giáo Trung cổ mang tư chất nữ tính trong thái độ đối với thế giới. Giáo hội ca ngợi cầu nguyện và chiêm niệm trong cac dòng tu và tu viện. Giáo hội thịnh hành với các tổ chức lễ lạt, khi tuyên bố trong các ngày lễ đạo đức, người dân quê không phải đi làm và vào những ngày linh thánh, quân đội cũng ngưng chiến. Giáo hội tạo ra nghệ thuật xây các vương cung thánh đường và khích lệ ca nhạc và kịch nghệ. Giáo hội đem vào phụng vụ mầu sắc và ánh sáng, hoa và nến, hương và rước kiệu. Giáo hội hòa trộn tôn giáo và văn hóa lại với nhau thành một tổng hợp trong nền Kitô giáo Trung cổ.

Dầu cho lối tổ chức quyền hành trong thời Trung cổ mang tư chất nam tính và giáo trưởng, nhưng các mối giây liên hệ của Giáo hội với trẻ em mang tính chất nữ tính và mẫu tử. Ngoại trừ các lạc giáo hoặc những phê bình thách thức quyền uy của hàng giáo sĩ và bị hình phạt nghiêm khắc, Giáo hội lại tỏ ra bao dung và tha thứ cho các tội nhân. Người ta có thể làm hầu như mọi thứ và thoát li, rồi cũng được khuyến khích hãy xưng tội và hứa không tái phạm. Và khi họ lại tái phạm, họ vẫn có thể luôn luôn đi xưng tội và Giáo hội, qua các linh mục lại tha thứ cho họ. Như vậy như chúng ta xác quyết ở trên, thái độ Công giáo đối với luân lý đúng là đặc trưng nữ tính.

Nền luân lý nữ tính không đặc trưng bằng những luật lệ gay gắt hay cách cư xử nghiêm ngặt, nhưng bằng các tình liên hệ linh động. Lý tưởng là dung nạp vào gia đình hơn là khai trừ như câu lạc bộ hoặc băng đảng. Trên hết, Giáo hội mong muốn hiệp nhất và chỉ đòi hỏi người ta tuân giữ những tiêu chuẩn hạnh kiểm tối thiểu để được duy trì trong cộng đoàn. Khi chúng ta nhìn vào phản ứng của Giáo hội quyết liệt với các nhóm lạc giáo một đàng, và đàng khác lại nhân hậu với các tội nhân, chúng ta có thể nhìn thấy nữ tính thật rõ ràng. Giáo hội đã dung thứ mọi thứ vô luân và đồi truỵ, nhưng khi cảm thấy sự hiệp nhất bị đe dọa, Giáo hội đã phản ứng bằng việc kết án nặng nề.

Bóng tối của nền luân lý nữ tính chính là sự không muốn đưa ra những đòi hỏi luân lý mạnh mẽ với các Kitô hữu. Giáo hội khuyến khích mọi người sống đạo hạnh và mời gọi sống thánh thiện,nhưng lại không nhấn mạnh đến nền luân lý đòi hỏi của Tin Mừng. Như một bà mẹ, Giáo hội luôn luôn mong muốn các con cái cư xử tốt lành, nhưng nếu chúng không sống như thế, Giáo hội cũng không loại trừ. Phần lớn Công giáo ít yêu sách, ít đòi hỏi. Trong cuốn sách trích dẫn câu chuyện lần trước, cuốn Children of Sanchez, Manuel chứng minh cho chúng ta mặt tối của lối bao bọc mẫu tử. Người ta có thể sống bất cứ cách nào người ta muốn và vẫn còn là Công giáo.

Không ai có thể tố cáo Công giáo là một tôn giáo hẹp hòi. Giáo hội ôm ấp cả các người thánh thiện lẫn các tội nhân, các người cấp tiến lẫn bảo thủ, các người theo chủ nghĩa cá nhân lẫn chủ nghĩa thực tiễn. Giáo hội bao dung những khác biệt, tuy nhiên đây cũng là mặt yếu của Giáo hội. Dầu cho Giáo hội có thể dễ dàng hình thành các cộng đoàn quy tụ được đủ mọi loại người, nhưng Giáo hội lại không tạo dựng được những nhóm tông đồ nền tảng. Giáo hội có thể bao dung những nhóm người như vậy - và có nhiều nhóm như thế - nhưng Giáo hội không hình thành được những nhóm nồng cốt và không kêu gọi toàn thể Giáo hội sống Tin Mừng một cách rốt ráo, nền tảng.

Có một số điều rất hấp dẫn về sống Tin Mừng một cách rốt ráo, về chấp nhận lời mời gọi của Chúa Kitô phải từ bỏ mọi thứ để đi theo Ngài. Chắc chắn ở đây Chúa Giêsu mong mỏi những ai lắng nghe Ngài, và đây là cách thức các môn đệ đầu tiên của Ngài đã đáp ứng. Khi chúng ta học hỏi về các vị sáng lập dòng hoặc khi những ai đã hoàn toàn hiến thân cho công việc của Nước Thiên Chúa, chúng ta phải thực tâm thán phục quý ngài. Chúng ta nhận ra Kitô giáo thực sự là thế đó, và lối sống này thực sự đẹp đẽ một cách say mê. Chúng ta biết chúng ta đang thiếu một cái gì đó thật tuyệt vời nếu chúng ta không quay cuộc sống trở về với Chúa Kitô, nhưng là những người Công giáo, chúng ta không nghe Giáo hội đòi hỏi chúng ta như thế.

Nếu bóng tối của nam tính Công giáo là chủ nghĩa toàn trị, thì bóng tối của nữ tính Công giáo là thái độ bao dung với lối sống tầm thường và tội lỗi. Ngay tại trình cấp cơ cấu, Giáo hội đã nhắm mắt làm ngơ với đồi truỵ, dung túng chiến tranh, sống với giả hình và chiều theo các chế độ quyết liệt chống đối Chúa Kitô - thường nhân danh bảo vệ hòa bình và hiệp nhất bằng mọi giá. Khi chúng ta đong đếm cái giá những đau khổ của nhân loại và bất trung với Tin Mừng, chúng ta dễ dàng kinh ngạc Giáo hội phải trả cái giá quá mắc.

Tuy nhiên khi chúng ta nhìn kỹ mặt khác, hẳn chúng ta phải suy nghĩ gấp đôi. Không một cơ cấu nào hoàn hảo cả. Mỗi một tập thể đều có mặt sáng và mặt tối. Nếu tinh thần Công giáo không đặc trưng là nữ tính, thỉ các cấu trúc và tâm lý của Công giáo hẳn hoàn toàn mang tính chất nam tính. Công giáo hoàn toàn là một Giáo hội giáo trưởng và đòi hỏi gắt gao, và vẻ nổi bật của nam tính được xoa dịu nhờ tư chất nữ tính.

Kỳ tới: Công giáo tiêu thụ